Informacje ogólne

Punktem wyjścia do opracowania bibliografii jest przebadanie istniejących danych bibliograficznych i skorygowanie ich. Opisy przekładów, którymi dysponujemy, są mylące i niekompletne, często także niewiarygodne w kwestii dat, autorów, języków. Konieczna jest więc precyzyjna rewizja tekstów przekładów. Przybliżony stan wydań do roku 1948 podają M. i M. Bersano Begey, dane na temat wydań późniejszych można odtwarzać na podstawie wydawanej przez Bibliotekę Narodową Literatury polskiej w przekładach i przede wszystkim przeglądając zasoby katalogowe bibliotek włoskich, co ze względu na specyfikę włoskiej praktyki bibliotekarskiej (duże rozproszenie i niejednolitość zbiorów, brak centralnego rejestru zawartości czasopism) wymagać będzie studiów w licznych włoskich książnicach, by zlokalizować i zbadać wszystkie dostępne przekłady. Do połowy XX wieku ukazało się ponad 200 (!) nowych wydań powieści, jak sygnalizuje L. Marinelli, Sulla fortuna di Sienkiewicz in Italia e in Russia. Appunti sparsi per una tipologia della recezione, [w:] Polonia, Italia e culture slave. Aspetti comparati tra storia e contemporaneità, red. L. Marinelli, M. Piacentini, K. Żaboklicki, Oświata Varsavia–Roma 1997, s. 162–173.

            Kolejnym, nieodzownym etapem studiów nad recepcją Quo vadis we Włoszech, jest przestudiowanie istnienia powieści w obiegu literatury dziecięcej i młodzieżowej. Pierwsza adaptacja na użytek młodzieży pochodzi już z 1900 roku i ukazała się z programowym podtytułem „nuova traduzione ad uso della gioventù e delle famiglie” (nowe tłumaczenie dla młodzieży i rodzin): Quo vadis? - romanzo storico di E. Sienkievicz; nuova traduzione ad uso della gioventù e delle famiglie. Tłum. ENRICO SALVADORI. Roma: Desclée 1900. W okresie międzywojennym pojawiły się liczne adaptacje i przeróbki powieści, dokonane z myślą o młodych odbiorcach. Po drugiej wojnie światowej powieść zdecydowanie postrzegana już była przede wszystkim jako klasyk literatury dla młodzieży, o czym świadczy barwna szata graficzna i ilustracje zamieszczane w wznowieniach powieści, nie tylko tych anonsowanych jako przeróbki i adaptacje, ale także w wydaniach będących w miarę kompletnym wiernym przekładem oryginału. Wymaga przebadania, w jaki sposób adaptowano powieść na użytek młodzieży (często usuwano fragmenty uznane za zbyt nieobyczajne lub okrutne, ale przede wszystkim „odchudzano” książkę: pojawiały się tzw. riduzioni, czyli skróty). Inną, ciekawą formą adaptacji na użytek młodzieży były także wersje komiksowe: w latach sześćdziesiątych ukazała się dłuższa wersja komiksowa Quo vadis?, jako numer 8 serii wydawnictwa Sepim (Collana di romanzi celebri). Komiksowe wersje Quo vadis trafiały też na łamy gazet dla dzieci, takich jak np. „Giornalino” (Wydawnictwa San Paolo), gdzie w 1981 roku ukazała się wersja Rodolfa Tortiego, specjalizującego się w przerabianiu na narrację obrazkową klasyków literatury dziecięcej.